Xét nghiệm Anti-CCP trong chẩn đoán viêm đa khớp dạng thấp

Thứ hai - 18/12/2023 03:27

Viêm đa khớp dạng thấp là bệnh tự miễn phổ biến (ảnh hưởng 1% dân số thế giới), đặc trưng bởi tình trạng viêm màng hoạt dịch khớp, tổn thương không hồi phục dẫn tới mất chức năng khớp, tàn phế. Chẩn đoán bệnh sớm có vai trò quan trọng trong điều trị và nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân. Chẩn đoán viêm đa khớp dạng thấp dựa vào các tiêu chuẩn lâm sàng và yếu tố dạng thấp RF. Các triệu chứng lâm sàng thường xuất hiện muộn, còn RF là một kháng thể không đặc hiệu trong bệnh viêm đa khớp dạng thấp, có thể gặp trong trường hợp nhiễm trùng hay ở người khỏe mạnh… Do đó, chẩn đoán sớm bệnh gặp nhiểu khó khăn.
Gần đây, việc định lượng tự kháng thể IgG kháng peptide citrulline mạch vòng (Anti-CCP) trong huyết thanh đặc hiệu hơn với viêm đa khớp dạng thấp đã giúp cho việc chẩn đoán bệnh này có hiệu quả hơn.
Các nghiên cứu trên thế giới chỉ ra sự có mặt của kháng thể Anti-CCP ngoài việc góp phần khẳng định chẩn đoán bệnh và theo dõi điều trị còn có giá trị tiên lượng bệnh. Các nghiên cứu gần đây cho thấy nếu sử dụng cả yếu tố dạng thấp và kháng thể Anti-CCP thì chúng sẽ hỗ trợ tốt cho chẩn đoán viêm khớp dạng thấp và điều trị bệnh sẽ chính xác hơn.
Các kháng thể anti CCP được sinh ra bởi hệ miễn dịch, có chức năng chống lại peptide citrullinated vòng. Citrulline vốn là chất sản xuất một cách tự nhiên trong cơ thể con người, nằm trong quá trình chuyển hóa các arginine (1 loại acid amin). Nhưng trong một số trường hợp đặc biệt, quá trình này có xu hướng sản sinh ra những cấu trúc trung gian sẽ tạo thành vòng tuần hoàn có tên gọi chung là peptide citrullinated.
Theo nghiên cứu, sự biến đổi trên cùng với quá trình sản xuất các kháng thể anti CCP thường được bắt gặp ở những bệnh nhân bị viêm đa khớp dạng thấp.
Do đó, thực hiện xét nghiệm anti CCP là một cách để phát hiện ra những kháng thể CCP cũng như đo lường lượng CPP trong cơ thể, giúp chẩn đoán bệnh viêm khớp dạng thấp chính xác nhất. Kháng thể CCP được đánh giá có độ đặc hiệu và độ nhạy cao nên sử dụng xét nghiệm này mang đến nhiều giá trị có ích trong chẩn đoán, đặc biệt là khi kết hợp với yếu tố thấp RF.
Giá trị của chỉ số anti-CCP huyết tương của người khỏe mạnh bình thường sẽ < 17 U/mL, những giá trị anti-CCP ≥ 17 U/mL mang ý nghĩa là (+) tính.
Đối với người bệnh bị viêm khớp dạng thấp thì ngưỡng tối ưu (optimal cut-off) của chỉ số anti-CCP là 17 U/mL, ngoài ra độ nhạy của xét nghiệm anti CCP là 67,4 % và độ đặc hiệu sẽ là 97,0 %.
Xét nghiệm anti CCP không được chỉ định như một xét nghiệm sàng lọc, mà nó chỉ được yêu cầu khi:

Được thực hiện cùng với xét nghiệm RF, giúp chẩn đoán bệnh viêm đa khớp dạng thấp chính xác.
Có thể được chỉ định tiếp ngay sau một xét nghiệm RF âm tính, khi bệnh nhân xuất hiện những triệu chứng lâm sàng như viêm khớp đối xứng, đau khớp, khiến cho bác sĩ nghi ngờ bệnh nhân bị viêm đa khớp dạng thấp.

Ngoài ra, xét nghiệm này còn được chỉ định để đánh giá tiến triển của viêm đa khớp dạng thấp của người bệnh bị viêm khớp không đặc hiệu, khi bệnh nhân xuất hiện một số triệu chứng lâm sàng liên quan nhưng không hội tụ đầy đủ những yếu tố tiêu chuẩn của bệnh viêm đa khớp dạng thấp.
Những kết quả thu được từ xét nghiệm này cần phải được kết hợp với triệu chứng lâm sàng của người bệnh để đưa ra đánh giá khách quan nhất:

Nếu như cả anti-CCP (+) tính và RF (+) tính thì bệnh nhân có nguy cơ cao bị viêm đa khớp dạng thấp, rất có thể bệnh đang có những tiến triển nặng hơn.
Nếu như anti-CCP (+) tính nhưng RF (-) tính và bệnh nhân xuất hiện những triệu chứng lâm sàng của viêm đa khớp dạng thấp thì có thể chẩn đoán người bệnh bị viêm đa khớp dạng thấp trong giai đoạn sớm và có khả năng cao tiến triển trong tương lai. Theo nghiên cứu từ Hoa Kỳ, có khoảng 95% những bệnh nhân phát hiện anti-CCP (+) tính sẽ bị tiến triển thành bệnh viêm đa khớp dạng thấp.
Nếu xét nghiệm cho thấy anti-CCP (-) tính nhưng chuẩn số RF (+) tính và những triệu chứng lâm sàng cho thấy bị viêm đa khớp dạng thấp, thì người bệnh có thể mắc phải viêm đa khớp dạng thấp hay một số bệnh viêm khác.

Cuối cùng, nếu như cả anti-CCP và RF của người bệnh đều (-) tính, thì cho thấy bệnh nhân ít có khả năng bị bệnh viêm khớp dạng thấp nhưng việc chẩn đoán bệnh viêm khớp dạng thấp của người bệnh chủ yếu dựa trên những yếu tố lâm sàng, do đó bệnh viêm khớp dạng thấp vẫn có thể được chẩn đoán từ những triệu chứng lâm sàng điển hình nhất ngay cả khi những kháng thể tự miễn (-) tính.
Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Trị là địa chỉ thăm khám, điều trị và phòng ngừa các bệnh lý. Hiện nay đã triển khai đồng thời xét nghiệm RF và Anti-CCP nên quý bệnh nhân có thể đến để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời các bệnh lý về khớp nói chung và viêm đa khớp dạng thấp nói riêng.