Nuôi dưỡng trẻ sơ sinh bằng sữa mẹ trong tuần đầu sau sinh

Thứ tư - 02/08/2023 21:04

1. Tầm quan trọng của sữa mẹ đối với bà mẹ ngay sau sinh và trẻ sơ sinh

Nuôi con bằng sữa mẹ trước nay luôn được khuyến khích bởi các chuyên gia dinh dưỡng bởi nó đem lại muôn vàn lợi ích cho cả mẹ và bé.
Giúp trẻ tăng trưởng, phát triển hài hòa và phòng chống suy dinh dưỡng

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo, dễ tiêu hóa, hấp thu đối với trẻ.
Sữa mẹ có số lượng protein (đạm) ít hơn sữa động vật vì vậy rất phù hợp với chức năng đào thải khi thận của trẻ chưa trưởng thành. Bên cạnh đó protein trong sữa mẹ chủ yếu là protein dạng lỏng hòa tan, còn gọi là protein sữa (Whey protein) nên phù hợp với khả năng tiêu hóa và hấp thu của trẻ; còn protein trong sữa bò chủ yếu là casein (85%) nên khi vào dạ dày của trẻ nhỏ sẽ tạo thành các cục đông vón làm trẻ khó tiêu hóa và hấp thu, trẻ hay bị rối loạn tiêu hóa. Whey protein chứa các protein kháng khuẩn giúp trẻ có khả năng chống lại các bệnh nhiễm khuẩn.
Lipid (chất béo) trong sữa mẹ chiếm 50% năng lượng, thành phần acid béo không no nhiều hơn acid béo no. Sữa mẹ có đủ các acid béo cần thiết, giúp cho quá trình hoàn thiện não bộ, võng mạc và làm vững bền mạch máu, như: acid béo không no một nối đôi (acid oleic), acid béo không no đa nối đôi (acid α-linoleic, acid linoleic), tiền tố của DHA (Decosahexaenoic acid) và ARA (arachidonic acid). Trong sữa động vật không có các acid béo này.
Carbonhydrat (glucid và đường) trong sữa mẹ nhiều hơn sữa bò, cung cấp năng lượng, 85% là lactose tăng cường hấp thu calci và 15% là oligosaccharid hỗ trợ cho sự phát triển vi khuẩn có lợi cho trẻ.
Sữa mẹ có đủ các vitamin (A, B1, B2, C …), khoáng chất (Calci, phospho …) và các nguyên tố vi lượng (sắt, kẽm, đồng, selen …) đáp ứng đủ nhu cầu trẻ nhỏ, giúp trẻ phòng chống thiếu vi chất và bảo vệ cơ thể chống quá trình oxy hóa.

Bảo vệ trẻ chống nhiễm khuẩn

Sữa mẹ chứa các tế bào bạch cầu (lympho bào, đại thực bào), globulin miễn dịch (IgA, IgG, IgM), một số yếu tố kích thích sự phát triển của vi khuẩn Lactobacillus Bifidus (Lactose, Oligosaccharid, yếu tố Bifidus), giúp trẻ chống lại các bệnh nhiễm khuẩn như tiêu chảy, nhiễm khuẩn hô hấp, viêm tai, viêm màng não và nhiễm khuẩn tiết niệu.
Sữa mẹ cũng chứa những kháng thể chống các bệnh nhiễm khuẩn mà bà mẹ đã từng mắc bệnh.

Giúp cải thiện tâm lý cho bà mẹ và trẻ

Bà mẹ thường xuyên tiếp xúc, gần gũi con sẽ giúp gắn bó tình cảm mẹ và con, bà mẹ cảm thấy thoải mái tinh thần, yên tâm và giảm được sự lo âu, trầm cảm sau sinh.
Trẻ được tiếp xúc gần gũi mẹ, được âu yếm sẽ ít khóc hơn, cảm giác an toàn hơn, tinh thần, trí tuệ trẻ phát triển tốt hơn.

Góp phần bảo vệ sức khỏe bà mẹ: NCBSM giúp bà mẹ:

Giảm nguy cơ băng huyết, thiếu máu sau sinh;
Giảm nguy cơ ung thư vú, buồng trứng;
Chậm có thai trở lại (đặc biệt là giai đoạn NCBSM hoàn toàn trong 6 tháng đầu sẽ đạt hiệu quả cao trong việc tránh thai an toàn);
Hồi phục nhanh cân nặng, vóc dáng ban đầu.

Chi phí ít hơn so với nuôi nhân tạo
NCBSM chi phí ít hơn so với nuôi nhân tạo, tiết kiệm được kinh tế cho gia đình, cộng đồng và ngân sách quốc gia.
Góp phần bảo vệ sức khỏe của trẻ trong quá trình trưởng thành
Sữa mẹ bảo vệ trẻ không tăng cân quá mức (thừa cân, béo phì) nhất là trong hai năm đầu đời và giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính khi trưởng thành (tiểu đường, tim mạch, huyết áp …). Do sữa mẹ có các hormone Leptin, Ghrelin, IGF-1 (Insulin Growth Factor 1) tham gia điều chỉnh ăn uống và cân bằng năng lượng.

2. Sữa non – nguồn dinh dưỡng vàng

Sữa non là loại sữa được tạo thành ngay từ khi em bé còn đang trong bụng mẹ. Đây là nguồn sữa được tiết ra trong vòng 2 – 3 ngày đầu sau sinh, có màu vàng nhạt hoặc trong, sánh đặc. Sữa non là loại sữa chất lượng và quý giá đối với sức khỏe của bé. Bao gồm các đặc điểm sau:

Sữa non số lượng ít nhưng độ đậm cao.
Sữa non giàu kháng thể, nhiều protein kháng khuẩn, nhiều tế bào bạch cầu hơn sữa trưởng thành, giúp trẻ pḥòng chống nhiễm khuẩn, dị ứng và có khả năng miễn dịch nhiều bệnh mà trẻ có thể mắc sau sinh.
Sữa non có tác dụng xổ nhẹ, đào thải phân su, thải bilirubin ra khỏi ruột làm giảm mức độ vàng da của trẻ.
Sữa non có yếu tố tăng trưởng biểu bì giúp cho ruột phát triển hoàn thiện chức năng, phòng tránh dị ứng và không dung nạp thức ăn khác.
Sữa non chứa nhiều vitamin A có tác dụng cải thiện tình trạng nhiễm khuẩn của trẻ; giàu natri, kali, vitamin E và kẽm.

Vì vậy cần cho trẻ bú sớm trong vòng 1 giờ ngay sau sinh để tận dụng nguồn sữa non. Không nên cho trẻ ăn/uống bất cứ thức ăn, nước uống nào khác trước bữa bú đầu tiên.

3. Sự phù hợp của sữa mẹ và bé ngay sau sinh

Trong ba ngày đầu sau sinh, vì thấy lượng sữa mẹ tiết ra còn ít nên đa phần sẽ bị lầm tưởng rằng trẻ thiếu sữa. Tuy nhiên các nghiên cứu chỉ ra ngày thứ nhất sau sinh, dạ dày của trẻ chỉ có thể chứa tối đa 5 - 7 ml sữa trong mỗi giờ và sẽ tiêu hóa trong vòng 1 giờ. Do đó cơ thể người mẹ chỉ sản xuất đủ lượng sữa non mà dạ dày của trẻ có thể chứa được. Dung tích dạ dày trẻ và lượng sữa non là hoàn toàn phù hợp với nhau và tần suất cho bú khoảng 10 - 12 lần/ngày là hợp lý.
Ngày 1: 5-7 mL tương đương bằng hòn bi
Ngày 3: 22-27mL tương đương quả bóng bàn
Ngày 5-7: 43-57mL tương đương bằng quả trứng gà
Với dung tích dạ dày của trẻ nhỏ như vậy, bà mẹ không cần phải cho trẻ bú sữa bình, đặc biệt là trong ngày đầu tiên sau đẻ. Khi đó thành dạ dày cứng và có xu hướng đẩy lượng sữa thừa ra ngoài chứ không giãn ra để chứa thêm sữa. Việc cho trẻ bú ít và thường xuyên sẽ tạo thói quen ăn uống tốt cho trẻ sau này. Nếu cho bú sữa bình sẽ làm cho trẻ bú quá no trong mỗi bữa bú. Thường xuyên bú quá no sẽ dẫn đến thói quen ăn quá lượng mà cơ thể cần, sẽ dẫn đến nguy cơ béo phì ở trẻ khi còn nhỏ và khi trưởng thành. Trẻ sơ sinh cần được bú thường xuyên và bất cứ khi nào trẻ có biểu hiện đòi bú.

4. Thực hành Nuôi con bằng sữa mẹ trong 7 ngày đầu sau sinh

Cho trẻ tiếp xúc da kề da và bú sớm trong vòng 1 giờ đầu.

Ngay sau đẻ cần cho trẻ tiếp xúc da kề da với mẹ, để tạo điều kiện tự nhiên cho trẻ tìm vú mẹ và bắt đầu bữa bú đầu tiên. Theo đặc điểm sinh lý của trẻ, thời gian từ khi trẻ sinh ra được áp vào ngực bà mẹ cho đến khi trẻ tự tìm được bầu vú mẹ và bắt đầu bú vào khoảng 1 giờ. Đây được gọi là hành vi sinh tồn theo bản năng của trẻ

Hiểu được dung tích dạ dày của trẻ trong 7 ngày đầu sau sinh.
Không cho trẻ bú sữa bình và bất cứ thức uống nào khác, đặc biệt là trong ngày đầu tiên sau sinh.
Trẻ sơ sinh cần được bú thường xuyên và khi trẻ có biểu hiện đòi bú

Thực trạng NCBSM ở BV đa khoa tỉnh Quảng Trị

Tác giả bài viết: BsCKI Lê Thị Ánh Tuyết - Khoa Phụ Sản